Η Θεσσαλονίκη μας μπροστά σε ένα σταυροδρόμι πολιτικής, αισθητικής, ελπίδων και δυνατοτήτων

ΤΟΥ ΛΕΑΝΔΡΟΥ ΒΑΤΑΚΑ, FRCOphth, Ινστιτούτο «Ophthalmica», Θεσσαλονίκη,  vatakas@perfectvision.gr  http://www.ophthalmica.gr/

Πλησιάζουν οι δημοτικές εκλογές. Η πόλη ετοιμάζεται να δεχθεί το νέο αυτοδιοικητικό προσωπικό έχοντας ελπίδες, πολλές ελπίδες, αλλά και ο λαός της έχοντας πλήρη άγνοια πάνω στο τι ακριβώς επιθυμεί, στο ποιές αποφάσεις θα πρέπει να ληφθούν και να εφαρμοστούν και στο αν και κατά πόσο οι διαστρεβλωμένες έννοιες (δημοκρατία, ασυδοσία, δικαίωμα, υποχρέωση) μπορέσουν να ξαναβρούν την νοηματική τους καθαρότητα. Ως εντυπωσιακά ανιστόρητος λαός, αν αντιληφθεί, επί τέλους, πως τα συνθήματα τίποτα δεν επιτυγχάνουν, πως το κάθε τι κατακτάται τελικά με σκληρή δουλειά και όραμα και πως, εν τέλει, απαιτείται σεβασμός στο χώρο, διαφύλαξη της αισθητικής (ως οντότητας) και συνειδητοποιημένη τήρηση κανόνων κοινωνικής συμπεριφοράς. Εν ολίγοις, βελτίωση του πολιτιστικού του επιπέδου μαζί με οικονομικό όραμα.

Ο Δήμος της Θεσσαλονίκης, σίγουρα δεν αποτελεί παρά ένα μικρό τμήμα του μείζονος πολεοδομικού συγκροτήματος. Παρά το ότι τα προβλήματα είναι καθολικά, ο κεντρικός μας δήμος δείχνει να έχει τον πρώτο λόγο και την πρωτοκαθεδρία, ανεξαρτήτως του αν τούτο ωφελεί ή όχι, τελικά, την πόλη μας.

Προβλήματα διάφορα, ετερόκλητα, άλλα έντονα και άλλα μόλις διαφαινόμενα που ωστόσο δείχνουν πως το μέλλον, αν σοβαρά δεν το φροντίσουμε, θα τα επιδεινώσει. Όλα τούτα, αρχικώς προβλέψιμα, που ωστόσο, καθώς αφήνονται στη μοίρα τους, σταδιακά θα κακοφορμίζουν. Σε αυτό το κείμενο θα αποτολμήσω μια στοιχειώδη ταξινόμηση-αναφορά:

Metro: Ένα μείζον έργο που η αξία του αμφισβητήθηκε από επισήμους, ημιεπισήμους, συγκροτημένα οικονομικά συμφέροντα, ετερόκλητους ιδεολόγους κλπ. Στο παρελθόν, αρθρώθηκαν προτάσεις αφελείς, ενδιαφέρουσες, περιττές, παρελκυστικές. Σταχυολογώ: “Της Σαλονίκης της πάει το καράβι”, “Εμείς με τραμ πηγαίνουμε”, “Ναι, στην υποθαλάσσια αρτηρία”, “Όχι, στην υποθαλάσσια αρτηρία” κλπ. Τελικά προκρίθηκε η λύση του Metro και εκεί αρχίζει το επιχώριο δράμα. Φαίνεται πως πέρα από τα αρνητικά ιδεολογήματα πάνω στο έργο, από εκείνους που οραματίζονται το μέλλον της πόλης με ρομαντική διάθεση (και, ει δυνατόν, ιππήλατα τραμ), υπάρχει αδυναμία της κεντρικής κυβέρνησης να υποστηρίξει το έργο οικονομικά. Στο σημείο αυτό διατηρώ την (ίσως και λανθασμένη) εντύπωση πως είναι εξόχως πιθανό, αυτή η οικονομική αδυναμία να επιδοτείται από τους έχοντες αντίρρηση προς το έργο με προσχηματικές συμπεριφορές που, πρακτικά δυναμιτίζουν την ομαλή εξέλιξή του. Να σημειωθεί πως εδώ δεν αθωώνω, καθόλου μάλιστα, την πολιτική της κατασκευάστριας εταιρείας αλλά αρνούμαι παράλληλα και τα δικονομικά τεχνάσματα συγκεκριμένων ταγών.

Αεροδρόμιο: Κάθε όραμα ανάπτυξης πρέπει να συνοδεύεται από ευκολία πρόσβασης στον συγκεκριμένο τόπο. Η επέκταση του διαδρόμου προσγείωσης στο Αεροδρόμιο Μακεδονία, ώστε να καθίσταται δυνατή η έλευση πτήσεων non stop από μεγάλες αποστάσεις, αποτελεί σημείο αναφοράς αν επιθυμούμε μια δυναμική ανάπτυξη της πόλης και αξιοποίησης των δυνατοτήτων της γεωπολιτικής της θέσης. Κάθε φωνή που αντιστρατεύεται αυτό το σημείο θα πρέπει να μη λαμβάνεται σοβαρά υπ’ όψη.

Λιμάνι: Μπορεί και πρέπει να αποτελέσει το μείζον έργο μιας νέας πορείας της πόλης μας. Δεν είναι δυνατόν, σε μια ευρωπαϊκή οικονομία να αδιαφορούμε για την θέση και τις δυνατότητες που αυτή προσφέρει στο λιμάνι μας. Όμως περί αυτού στη συνέχεια.

Ατμοσφαιρική ρύπανση: Το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής επιβάρυνσης εξ’ αιτίας της αλόγιστης καύσης ετερόκλητων υλικών, ήρθε να προστεθεί σε ένα τοπίο ήδη πολύ χειρότερο από τα όρια που κατά καιρούς μπαίνουν για το λεκανοπέδιο. Οι λόγοι πολλοί. Πέρα από την οικονομική κρίση αναφέρω την απουσία χώρων στάθμευσης που εξαναγκάζει τους οδηγούς σε περιττές διαδρομές ψάχνοντας τον κατάλληλο χώρο. Διπλοπαρκαρισμένα που αποτρέπουν κάθε προσπέραση βραδυπορούντων οχημάτων. Αμελέτητες πεζοδρομήσεις που επιμηκύνουν κατά πολύ διαδρομές. Ποδηλατόδρομοι χωρίς συνειδητοποιημένους ποδηλάτες και οδηγούς.

Συγκοινωνιακό πρόβλημα: Καθυστέρηση τραγική του Μετρό (όπως προανέφερα). Λεωφορειόδρομοι κατειλημμένοι από Ταξί ή παρκαρισμένα αυτοκίνητα. Σηματοδότες αρρύθμιστοι. Οδηγοί ασεβείς στο κόκκινο ή που κλείνονται στο κέντρο των διασταυρώσεων παρεμποδίζοντας όσους ανοίγει πράσινο. Παρκαρίσματα που αποτρέπουν ή καθυστερούν τη διέλευση λεωφορείων ή άλλων βαρέων οχημάτων. Κάκιστη ποιότητα οδοστρωμάτων αλλά και σήμανσης.

Καθαριότητα: Χώροι ατελώς καθαρισμένοι με καθυστερήσεις αποκομιδής των απορριμμάτων και συχνές καταχρηστικές απεργίες. Πάρκα ατημέλητα και ρυπαρά. Κάδοι κατεστραμμένοι. Απορριμματοφόρα που στη διαδρομή τους εγκαταλείπουν ρυπαρά υγρά. Ακατάλληλες ώρες αποκομιδής που δυσχεραίνουν την κυκλοφορία.

Αισθητική αστικού τοπίου: Γλυπτά βανδαλισμένα. Επιθετική αφισορρύπανση. Στάσεις αστικών συγκοινωνιών κατεστραμμένες. Επικάλυψη των ενημερωτικών και ρυθμιστικών πινακίδων (τουριστικών, χωροταξικών, κυκλοφοριακών) με αυτοκόλλητα ή με spray. Κανένας σεβασμός σε ιδιοκτησίες ή σε βιτρίνες όπως και κανένας σεβασμός σε μνημεία της πόλης όπου το graffiti έχει αφεθεί πρακτικά ατιμώρητο. Μια επιθετικά ακαλαίσθητη τριτοκοσμική αστική εικόνα.

Κοινωνικές ευκολίες: Η άμετρη και υπερβολική πεζοποίηση (κατά το σαλαμοποίηση) δρόμων έχει αποτέλεσμα την εκδίωξη των αυτοκινήτων (των κατοίκων και όχι των επισκεπτών) και θα συντελέσει, σε βάθος χρόνου, στην απομάκρυνση των μόνιμων κατοίκων του κέντρου της πόλης και, συνεπώς, σε “αγρίεμα” του αστικού μας τοπίου. Η μη εξυπηρέτηση του προσωπικού ΙΧ των κατοίκων της πόλης, σε σχέση με την κατοικία τους, επεμβαίνει αρνητικά στην ποιότητα ζωής τους, αποτρέπει την εξυπηρέτηση των υπερηλίκων, ταλαιπωρεί τις καθημερινές μεταφορές αντικειμένων (ψώνια από το supermarket κλπ) αλλά ακόμη και των όσων έχουν ανάγκη (κινητικά προβλήματα κλπ). Η απουσία προβλέψιμου χρόνου στα μέσα μαζικής μεταφοράς (ιδιαιτέρως σε περιοχές εκτός κέντρου) και κυρίως σε ώρες νυκτερινές. Η ηχορύπανση, τα κατειλημμένα πεζοδρόμια, τα αδέσποτα (σκυλιά και γάτες), οι συχνές πορείες συνθέτουν ένα μη ευχάριστο τοπίο για τον κάτοικο του κέντρου.

Δυνατότητες της πόλης: Η Θεσσαλονίκη παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη συγκεκριμένων τομέων (ακόμη και πιλοτικών σε εθνικό επίπεδο). Σε αυτό συντελούν ασφαλώς η χωροταξία και η ιστορική της παράδοση.

α. Διαθέτει ένα λιμάνι που θα μπορούσε να καταστεί το μείζον Ευρωπαϊκό λιμάνι για όσα εμπορεύματα έρχονται από την Ανατολή (Κίνα, Ιαπωνία, Νοτιοανατολική Ασία, Αυστραλία κλπ). Είναι απορίας άξιο πως η Ευρώπη αποδέχεται κοστολογικές και χρονικές επιβαρύνσεις που συνεπάγεται ταξίδι επιπλέον 6.500 μιλίων ώστε τα εμπορεύματα να φτάσουν, μέσω Σουέζ, στα λιμάνια του Βορά (Ρότερνταμ, Άμστερνταμ, Αμβούργο, Ανόβερο κλπ). Μια εκφόρτωση στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και μια υψηλής ταχύτητας σιδηροδρομική σύνδεσή του με το Δούναβη θα εξοικονομούσε σοβαρά κεφάλαια. Όμως δεν είναι μόνο το εμπορευματικό του τμήμα. Η αξιοποίηση της κρουαζιέρας (τώρα που το καμποτάζ ευτυχώς παρήλθε) μπορεί να αναζωογονήσει την χειμαζόμενη αγορά της πόλης. Οι διάφορες αιτιάσεις και σχοινοτενείς συζητήσεις πάνω στο μέλλον του λιμανιού μας, αν δεν εγκλείουν σκοπιμότητες, αναβάλλουν και ίσως καταργούν σταδιακά τις όποιες ευκαιρίες και το όποιο ενδιαφέρον θα έδειχναν σοβαροί επενδυτικοί οίκοι του εξωτερικού. Μια κατάλληλη, λοιπόν, πολιτική αναβάθμισης και προβολής μιας παρόμοιας πρότασης και υπογραφής ευφυών συμβάσεων (χωρίς διαφωνούντες πολιτικούς σκαρφαλωμένους στα κάγκελα) θα έφερνε στην πόλη έσοδα και ανάπτυξη.

β. Η πόλη μας, έχει την τύχη να διαθέτει στο κέντρο του Πολεοδομικού της συγκροτήματος δυο μεγάλα οικόπεδα. Της ΔΕΘ και του Γ’Σώματος Στρατού. Αυτά ενοποιούμενα, με κατάλληλη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, μπορούν να ανατρέψουν τόσο την εικόνα όσο και την οικονομία της πόλης. Με τη δημιουργία ενός σοβαρού συνεδριακού κέντρου, προδιαγραφών ικανών για τη στέγαση παντός τύπου παγκοσμίων συνεδρίων (τονίζω το ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ώστε ο σχεδιασμός να παρέχει τη δυνατότητα εξυπηρέτησης άνω των 10.000 συνέδρων) και μαζί με αυτό, ένα 5* ξενοδοχείο, εγκαταστημένο στο Γ΄ Σώμα Στρατού, θα άλλαζε το brand name της πόλης. Ο συγκεκριμένος κοινός χώρος ενοποιεί Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, Πολιτιστικά Μνημεία, Μείζονα Μουσεία, Χώρους Αναψυχής κλπ. Δημιουργεί ένα “Πολιτιστικό περίπατο” και μια σε βάθος γνωριμία της ίδιας της πόλης. Παράλληλα ενισχύει σοβαρά την τοπική οικονομία, αφ’ ενός δημιουργώντας πάνω από 3.500 νέες θέσεις εργασίας και αφ’ ετέρου συντηρώντας τόσο την αγορά του κέντρου της πόλης όσο και αναπτύσσοντας μια νέα αγορά στη Λεωφόρο Στρατού. Λόγω απουσίας εθνικών πόρων η ανάθεση αλλά και η εκμετάλλευση είναι εύλογο πως θα πρέπει να γίνουν με ανταποδοτικά κριτήρια.

γ. Η Θεσσαλονίκη αποτελεί ολόκληρη, ένα μουσείο Βυζαντινών Ναών. Υιοθετήθηκαν από την UNESCO ως μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς και, σε συνδυασμό με το Βυζαντινό Μουσείο και το Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, μπορούν να καταστήσουν την πόλη μας παγκόσμιο σημείο πολιτιστικής αναφοράς. Προσθέτοντας μάλιστα τη σχετική γειτνίασή της με τις Αιγές (Βεργίνα), την Πέλλα, το Δίον, βλέπουμε πώς κλείνει ένας κύκλος σοβαρού ιστορικού αλλά και λατρευτικού ενδιαφέροντος.

δ. Λόγω του ότι υπάρχει υψηλών προδιαγραφών υλικοτεχνική υποδομή σε μονάδες παροχής ιατρικών υπηρεσιών και συνάμα οι χρονικές αποστάσεις από τις πρωτεύουσες των όμορων βορείων χωρών δεν ξεπερνούν τις 3-5 ώρες με το αυτοκίνητο θα μπορούσε, εύκολα, σοβαρά και ανέξοδα, να αναπτυχθεί ο τομέας του ιατρικού τουρισμού ώστε να καταστεί τελικά η Θεσσαλονίκη η Βαλκανική Μέκκα παροχής ιατρικών υπηρεσιών

Όλα τα παραπάνω αποτελούν μια ακροθιγή περιγραφή μιας πλειάδας προβλημάτων που ταλανίζουν αλλά και σοβαρών δυνατοτήτων που εμπνέουν. Δεν θα ισχυριστώ πως ένας δήμαρχος, ακόμη κι αν επρόκειτο για Μητροπολιτικό, θα μπορούσε να επιλύσει τα πάντα ή να πραγματοποιήσει όλα τα οράματα.

Καταλήγω λέγοντας πως δεν υπεραμύνομαι των πολιτικών επιλογών οιουδήποτε υποψηφίου δημάρχου, οιασδήποτε αστικής περιοχής του μείζονος πολεοδομικού συγκροτήματος. Κατέθεσα κάποιες επί μέρους σκέψεις μου και προτρέπω τους συμπολίτες μας, να σκεφθούν, ελεύθερα και αβίαστα και, επιτελώντας το εκλογικό τους καθήκον, να προσφέρουν τον θώκο του πρώτου πολίτη της περιοχής τους στους κατά τόπους άριστους διοικητικούς, έντιμους διαχειριστές και (μετά μανίας) αμετανόητους οραματιστές υποψηφίους.